صنعت گردشگری روستایی (بخش اول)
بسمه تعالی
ECOTOURISM
صنعت گردشگری روستایی
مولف: جواد ذبیحی راد
صنعت گردشگری
با درآمد سالانه بالا در جهان، یکی از مهمترین پدیدههای قرن حاضر است که علاوه بر فقرزدایی، عدالتگستری و اشتغالزایی، درآمد بالایی را ایجاد کردهاست. در این میان بعضی از مناطق ایران نیز به دلیل شرایط خاص جغرافیایی دارای استعدادهای فراوانی در زمینه گردشگری میباشد، که می توان به جاذبههای تاریخی، فرهنگی و طبیعی آن اشاره نمود. شناخت جاذبههای این نقاط به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص خود، ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطبهای بزرگ گردشگری تاریخی در کشور را داراست، که مانع اساسی و ضعف بزرگ در راه رسیدن به این هدف، به تعدد تصمیمگیران و مسائل مدیریتی وضع موجود و ضعف در زیرساختها، باز میگردد.
صنعت گردشگری در جهان امروز جایگاهی ویژه دارد و طی نیم قرن به یکی از اصلی تجارت بینالملل تبدیل شده و از منابع درآمدی مهم بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار میآید. هر کشوری سیاستهای مناسبی را برای جذب گردشگران خارجی تعریف میکند. در سیاستگذاری گردشگری، کشور ایران باید در جهان از دیدگاههای تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی الگوی مطلوب گردشگری تعریف شود و براساس آن برنامهریزی و سرمایهگذاری نماید. با توجه به اینکه فرهنگ در شکلگیری، رشد و توسعه گردشگری نقش اساسی دارد و سنگ بنای توسعه گردشگری است و با عنایت به آثار و پیامدهای مثبت و منفی گردشگری با توجه به بین بخشی بودن این صنعت قابل تأکید میباشد.
این صنعت بعنوان یکی از صنایع برتر در حال توسعه، جایگاه خاصی در اقتصاد کشورها داشته و نقش فعال و مؤثری در ارتقای ساختار (اجتماعی، فرهنگی، محیطی) جوامع میزبان بازی میکند. گردشگری در زمینه اقتصادی، اثرات قابل توجهی دارد و علاوه بر اشتغالزایی و درآمدزایی، سبب بالا رفتن قیمتها و سوداگری زمین میشود. در زمینه زیست محیطی و کالبدی نیز ورود گردشگران منجر به کاهش اراضی زیرکشت کشاورزی و تغییر کاربری آنها، افزایش خدمات و تسهیلات کالبدی گردشگری، افزایش آلودگی و تخریب محیطزیست و سهولت دسترسی به شهرها میشود. بنابراین، با برنامهریزی اصولی و تلاش برای استفاده بهینه از ورود گردشگران، میتوان وضعیت اقتصادی و به تبع آن، وضعیت زیست محیطی و کالبدی شهرها را بهبود بخشید.
جواد ذبیحی راد
ارزیاب/کارشناس/مدرس/مشاور
مقالات مرتبط:
بومگردی چیست؟
بومگردی چیست ؟
اکوتوریست یا همان بومگرد تعریفی از عشق ورزیدن به طبیعت، احترام به فرهنگ گذشتگان و مردمانی که سالهای دور از یک زیست طبیعی بهره میبردند. بوم گردی واژه ای آشناست که در زندگی ماشینی امروز باز هم حرفی برای عاشقان به طبیعت دارد.
بومگرد سعی می کند از طبیعت محافظت کند و فقط نگاهی تفریحی به محیط نداشته باشد، بلکه محیط زیست را تا جای امکان دست نخورده باقی بگذراد و تاکید بر حفظ محیط زیست داشته باشد و سهراب سپهری چه خوب میگوید: زندگی زمزمه پاک دو حیات است میان دو سکوت / زندگی خاطره آمدن و رفتن ماست.
کشف طبیعت از جمله بخشهای لذت بخش در سفر است.
بومگرد باش!
شاید خیلی از جاده ها را رفته باشیم اما به شیوه خودمان. گاهی پیش آمده است که به طبیعت آسیب زده باشیم. بهتر است این بار، هم مسیر با یک بومگرد باشید و به قول سهراب سپهری چشمها را باید شست/ جور دیگر باید دید. کشف طبیعت از جمله بخش های لذت بخش در سفر است به خصوص آن وقتهایی که جاده ها را می پیماییم و جایی دنج و متفاوت را کشف می کنیم. آن لحظه مثل نوشیدن یک لیوان آب خنک در گرما است. خستگی از تنت بیرون میرود و احساس غرور میکنی، در واقع سفر کردن برای یک بوم گرد آداب و مناسک خود را دارد و باید در مسیر حفظ محیط زیست و مناطق گردشگری، نگاهی اخلاق گرایانه و همچنین نگاهی آینده نگرانه به زیست طبیعت داشته باشد.
بومگردی، ترویج فرهنگ و اقلیم
سفر، مانند یک فنجان چای دلچسب است، برای آنانکه می خواهند از طبیعت لذت ببرند. علاقهمندی به سفر در همه ما وجود دارد. اما بعضی از آدمها آن را کشف کرده و برخی نیز فرو خورده از شرایط و محدویتها هستند و این احساس را در خود نابود میکنند.
نگاه بومگردی به طبیعت کشورمان یک نگاه مسئولیت پذیرانه است و موجبات رشد و پایداری زیست بومی و ایجاد ترویج فرهنگ و اقلیم را برای گردشگران خارجی و داخلی به ارمغان خواهد آورد و همچنین موجبات در آمد زایی را در بر خواهد داشت و معرف فرهنگ و آداب ورسوم ما دردنیا خواهد بود.
همیشه غذاها، لباس پویشدنها و نوع گویشها از آن بخشهایی است که در سفرهایمان جذاب است و تنوعی ویژه در سفر محسوب میشود.
از مواردی که در بومگردی مورد تاکید قرار می گیرد آگاهی فرهنگی با مردمان یک منطقه است. در بومگردی، گردشگران به راحتی می توانند با فرهنگ های مختلف آشنا شوند. در این نوع ارتباط کمکم گردشگر و میزبان با هم آشنا می شوند و ایجاد فرهنگ، دوستی میشود و میزبان تلاش بیشتری دارد تا بهتر به میهمان خود برسد و مراقب محیط اطرافش باشد.
سفر وظیفهمند
به تماشای من نشین ! این مونولوگ را فقط میتوان در گوشه دنج طبیعت زمزمه کرد همان جاهای دست نخورده طبیعت که برای گردشگر گنجی نایاب است و باید به تماشای هر آنچه در طبیعت میباشد بنشیند. برای همین است که برای یک بوم گرد اصالت و بومی بودن منطقه امری مهم است. در واقع می توان گفت: فقط دیدن طبیعت مهم نیست، بلکه مراقبت از محیط زیست از موضوعات مهم است.
به نظر میرسد اکوتوریست یا بومگرد مسئولیتی ویژه جهت حفظ و مراقبت از محیط زیست، جامعه بومی و سفر وظیفه مند با هدف ایجاد استقامت در زیست بوم دارد. به طور گزیده میتوان گفت:
الف) به کمترین شکل جلوگیری از آسیب رساندن فیزیکی و رفتاری
ب) فراهم سازی آگاهی فرهنگی و زیست محیطی و ایجاد احترام به طبیعت و بومیان آن منطقه
پ) معرفی فرهنگ در کنار آموزش وایجاد در آمد زایی در حوزه بومگردی
بومگردی در مسیر اقتصاد
متاسفانه بعضی ازروستاییان، بانیان طبیعت با رنج جدایی از طبیعت به دلیل عدم کار وایجاد شغل، آرام به شهرها پناه میبرند ودر سرشان سودای دوباره برگشتن به طبیعت است. قطعا با نگاه بومگردی میتوان این اتفاق را به حداقل رساند ودیده شدن و بهره بردن ازنگاه بومگردی تاثیر گذار خواهد بود. از طرفی بومگردی با به وجود آوردن فرصت پیشرفت و گسترش اقتصادی می تواند به عنوان جایگزین برای سایر منابع درآمد برای مردم منطقه محسوب شود و از روی آوردن بومیها به فروش زمین های کشاورزی و استفاده بی رویه از منابع طبیعی باشد.
از ویژگی های این نگرش به گردشگری و طبیعت گردی، ایجاد شغل برای افراد بومی در منطقه و کسب در آمد برای آنها است و از این راه مردم منطقه تشویق به حفظ محیط زیست و آداب و رسوم و آنچه برای گردشگر جذاب است، می شوند. بوم گرد می تواند در حفظ و نگهداری محیط زیست طبیعت و توسعه اقتصادی تاثیر گذار باشد. مردم محلی با نشان دادن آداب و رسوم خود به گردشگران، ارائه صنایع دستی اشان به آنان اشتیاق بیشتری برای جذب گردشگر پیدا می کنند. در واقع در فضا خانوادگی ایجاد شده میزبان به راحتی میتواند به کارهای روزمره خود بپردازد. به این شکل مردم بومی به مهم بودن میراث فرهنگی خود پی برده و بیشتر از گذشته در حفظ آن کوشا هستند. البته قابل ذکر است، آموزش می تواند در حوزه بوم گردی امری مهم برای مسافران و بومیان در منطقه باشد.
برای یک بومگرد اصالت و بومی بودن منطقه امری مهم است.
بومگردی، معرفی طبیعت ایران
باید بگوییم تکنولوژی این روزها سرک به هر جایی کشیده است و جایی نیست که از رصدش دور مانده باشد.اطلاعت و فناوری دو برگ برنده ای هستند که دورترین و بهترین نقاط روی زمین را در دید خود قرار داده است و امکان این را دارد که انسانها را به دورترین نقاط ببرد. درحال حاضر گردشگری، صنعت در آمد زایی برای دنیا است. قطعا ایران هم قرار نیست از این قافله عقب بماند. مکان های تاریخی و معماری، کویرهایش، طبیعت و…گزینه هایی است که می تواند برای هر اکو توریسمی جذاب باشد و تجربه ای شیرین به همراه داشته باشد.
ایران قطعا به لحاظ زیستی یکی از بهترین نوع طبیعت و گونه گیاهی وجانوری را دارد و از کشورهای مهم دنیا محسوب می شود. قطعا کشف این مکانهای بکر می تواند به عهده یک بوم گرد باشد. توجه به تعریفی که از بوم گردی وجود دارد و اینکه ایجاد علاقمندی به طبیعت و مراقبت از محیط پیرامون، باعث پایداری و ماندگاری گنجینه ها و میراث طبیعی و انسانی خواهد شد و توسعه و گسترش به صورت مداوم در پی خواهد داشت.
ایران به دلیل تنوع اقلیمی به لحاظ اکوتوریسم از جایگاه خوبی برخوردار است. چهار فصل در ایران یعنی، نقش خیال و رنگ.در یک نقطه جاذبههای زمستانی مانند اسکی را تجربه میکنی و در گوشه ای دیگر هوا گرم است و از طبیعت لذت میبری.
جاذبه های گردشگری سرمایه های ملی، چراغ روشن راه جوامع هستند.
چراغ را به خانه بیاورید!
توسعه گسترش شهرها ایجاد روز مرگی و خستگی باعث می شود انسان امروزی دنبال جایی در دل طبیعت باشد وچند روزی را فارغ از هیاهو بگذراند. از این رو سراغ طبیعت می آید و چه بهتر است که با آگاهی این سفر را بپیماید و در حفظ و نگهداری طبیعت کوشا باشد و این چراغ باید با حفظ و حمایت از طبیعت از طرف بومگرد روشن شود، تا طبیعت برای آیندگان هم باقی بماند و همچنین با تدبیر و تامل و شفاف سازی تعریفی درست از استفاده طبیعت برای بوم گرد و میزبان ایجاد شود. بسیاری از کشورهای دنیا بخشی از هزینههای خود را از صنعت بوم گردی به دست می آورند و پذیرا علاقه مندان به طبیعت هستند. قطعا ایران با منابع طبیعی که دارد باید زیر سازهای مهم را برای جذب توریسم به کشور داشته باشد. نوع نگاه اقتصادی و جذب بوم گرد بدون تخریب طبیعت حق آیندگان ما نیز هست. دستیابی به توسعه مربوط به اجتماع، اقتصاد و فرهنگ ما است و گردشگری جزء موارد مهم است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. قطعا بخشی از جذب اکوتوریست مربوط به بومیان منطقه است که می تواند با حفظ ونگهداری محیط و آداب و رسوم خودعلاقه مندان بیشتری را جذب کنند.
برای بهتر شدن اکوتوریست یا همان بوم گرد بهتر است برنامه ریزی های بهتری صورت بگیرد وآموزش در مسیر سرمایه گذاری بومی و حمایت ملی می تواند در پیشرفت بیشتر بوم گردی در ایران تاثیر گذار باشد. عدم برنامه ریزی در زیر ساخت های صورت گرفته عواملی است که می تواند صنعت بوم گردی در ایران را به عقب بیاندازد. البته ملاحظات سیاسی هم قطعا در این امر برای توریسم خارجی بی تاثیر نخواهد بود که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
نویسنده: ریحانه بناءزاده